Relaties zijn voor veel Nederlanders het belangrijkste wat er is. Het is treurig om te beseffen dat geld een van de voornaamste oorzaken voor familieconflicten of ruzies in vriendengroepen is. We willen allemaal het beste voor elkaar, maar onderhandse leningen zonder duidelijke afspraken kunnen een wig drijven tussen twee goede vrienden of broers en zussen.

Daarom is het zo belangrijk om ook bij onderhandse leningen heel duidelijk tegen elkaar te zijn. Zelfs als je geld leent van of aan familie. Zelfs tijdelijk geld lenen van je ouders kan al problemen opleveren.

Als je zaken doet met de bank weet je meestal precies waar je aan toe bent. Bij onderhandse leningen krijg je niet alleen met het financiële plaatje te maken, maar komen ook ingewikkelde emoties kijken.

Wat is een onderhandse lening?

Een onderhandse lening is een lening die niet openbaar aangeboden wordt, bijvoorbeeld door een bank of andere financiële instelling. Er komt doorgaans geen tussenpersoon bij kijken. Twee partijen, zoals vrienden, familieleden of andere bekenden, besluiten om een onderhandse leningsovereenkomst aan te gaan. 

Dit kan met of zonder contract en/of mondelinge afspraken gebeuren. Een onderhandse lening is dus geld lenen tussen particulieren, waarbij een particuliere geldverstrekker een lening verstrekt aan een ander.

Wanneer is een onderhandse lening een goede optie?

Een onderhandse lening is vooral verstandig als de twee of meer betrokken personen elkaar erg goed kennen en vertrouwen. Dit vertrouwen is belangrijk, omdat een bank bijvoorbeeld geen problemen heeft met het inschakelen van een incassobureau als een klant niet aan de betaalverplichtingen voldoet. De stap om iemand langs de deur te sturen bij je broer of zus als je geld uitgeleend hebt aan familie is niet zo eenvoudig.

Daarnaast kan een onderhandse lening bijvoorbeeld een geschikt alternatief zijn als de lenende partij een BKR-registratie heeft. Een dergelijke registratie kan het aanvragen van een lening ingewikkeld maken. Maar let op: deze registratie kan een teken zijn dat iemand in het verleden problemen heeft gehad bij het nakomen van financiële verplichtingen.

Een onderhandse lening is daarnaast geen echte oplossing. Natuurlijk kan iedereen in de problemen komen met de financiën. Maar het onderliggende probleem moet ook aangepakt worden. Waarom heeft iemand geen financiële buffer op kunnen bouwen?

In ruil voor het verstrekken van geld, kun je naast de belofte om het geld terug te krijgen ook eisen stellen. Misschien kunnen jullie eens samen om de tafel gaan zitten om een huishoudboekje op te stellen. Alleen zo kan een onderhandse lening ook echt helpen.

Staat iemand al flink in de schulden? Dan kun jij niet verder helpen. In dit geval is de schuldhulpverlening het logische aanspreekpunt.

Hoe stel ik een contract voor een onderhandse lening op?

Moet je echt een contract opstellen voor een lening? Misschien voldoet bij kleine bedragen tot een paar tientjes ook een simpele overeenkomst via sms of WhatsApp, maar bij grotere bedragen moet je bepaalde afspraken ook schriftelijk vast gaan leggen. Zachte heelmeesters maken immers stinkende wonden.

In deze zogenaamde schuldbekentenis leg je de volgende dingen vast:

• Wie leent welk bedrag van wie? Schrijf zowel de naam als het adres van beide partijen uit en het eurobedrag in zowel cijfers als letters.
• Wat is het doel van de lening? Voor de aanschaf van een woning, auto of kinderkleding? Of wordt de lening bijvoorbeeld gebruikt om een andere lening af te lossen?
• Welke rente, looptijd en aflossingscyclus wordt afgesproken? Je kunt bijvoorbeeld een rentevrije lening afspreken, maar wel met maandelijkse aflossingen van een bepaald bedrag.

Als je de rente niet schriftelijk vastlegt, hoeft de schuldenaar geen rente te betalen. Alleen een schriftelijke overeenkomst waarin de rente rechtsgeldig genoemd wordt, kan gebruikt worden om een rente af te dwingen.

Wat voor rente is gebruikelijk voor een onderhandse lening?

Hier is geen eenduidig antwoord op te geven. Je kunt een nulrente afspreken, maar je kunt je ook oriënteren aan de huidige marktrente. Vergelijk bijvoorbeeld online verschillende aanbieders en neem de rente van het voordeligste aanbod.

Misschien ben je al snel geneigd om te denken: mijn geld staat op een spaarrekening en levert toch niets op. Dat klopt, maar aan de andere kant is een rente ook een compensatie voor het financiële risico dat je aangaat. Je weet namelijk nooit honderd procent zeker dat je het geld terug gaat krijgen. Banken nemen dit ook mee bij het berekenen van de rente.

Wil je trouwens weten waar sparen wel nog geld oplevert? Klik dan op één van de onderstaande artikelen:

Wat kan ik doen als iemand een onderhandse lening niet terugbetaalt?

Overzicht van de stappen om een onderhandse lening terug te vorderen van een particulier:

1. Probeer er eerst nog persoonlijk uit te komen, eventueel met een betalingsregeling
2. Mocht dat niet helpen, stuur je een brief waarin je wenst de betaling te ontvangen. Zonder afgesproken terugbetalingstermijn houd je een periode van zes weken aan. Geef ook aan dat je anders tot vordering overgaat
3. Als dit ook niet lukt, start je een procedure
4. Zodra er een vonnis ligt, weet je waar je aan toe bent. Als je geen duidelijke afspraak over de terugbetaaltermijn hebt gemaakt, kan de rechter een tijdstip bepalen. Ook kan de rechter je een vonnis geven waarmee je over kunt gaan tot invordering
5. Met het vonnis kun je de stap maken naar een incassobureau. Ook de kosten hiervan kun je verhalen op de lenende partij

Je gaat er liever niet van uit, maar het kan gebeuren dat je langer op je geld moet wachten dan je lief is. Of dat iemand die je eigenlijk vertrouwde zelfs besluit om dat vertrouwen te schaden door het geleende bedrag helemaal niet terug te betalen.

Eerst kun je natuurlijk proberen om er zelf uit te komen, in een eerlijk en open gesprek. Als dit niet het gewenste resultaat oplevert, zul je de formele procedures in moeten leiden. Heb je een terugbetalingstermijn vastgelegd? Dan kun je in principe direct overgaan tot deze stap. 

Heb je geen vaste terugbetalingstermijn genoemd? Dan stuur je in dit geval eerst een brief. In deze brief verzoek je de lener om het geld binnen zes weken terug te betalen of om binnen zes weken aan de betalingsverplichting te voldoen. Vervolgens verwijs je in deze brief ook alvast op jouw recht om een incassoprocedure te starten en maak je aanspraak op de buitengerechtelijke incassokosten.

De deurwaarder kan overigens pas actie ondernemen zodra er een gerechtelijk vonnis ligt. Met dit vonnis kun je beslag laten leggen op het eigendom van de tegenpartij. Bij bedragen tot € 25.000 kun je de procedure voor de rechtbank zelf voeren. Bij hogere bedragen komen advocaten om de hoek kijken, natuurlijk met alle kosten van dien.

Hoe zit het met onderhandse leningen en de Belastingdienst?

Onderhandse leningen kunnen voor zowel de uitlenende partij als de lenende partij gevolgen hebben voor de belastingopgave in Box 1 en Box 3. Hieronder een kort overzicht:

Onderhandse lening en Box 1

Een lening zelf hoef je niet op te geven in Box 1 van de belastingopgave. Het rentevoordeel dat de lenende partij behaalt, kan echter wel van invloed zijn. Als je geen marktconforme rente vraagt, dan wordt de uitgespaarde rente gezien als een schenkingsbedrag. Valt dit bedrag hoger uit dan de schenkingsgrens? Dan moet er schenkbelasting betaald worden door de ontvanger.

Wat is een marktconforme (minimale) rente voor een onderhandse lening in 2021? Bij een hypotheek kun je je simpelweg oriënteren aan wat andere partijen aanbieden. Momenteel (december 2021) schommelt die rente tussen de één en twee procent.

Onderhandse lening en Box 3

Onderhandse leningen moeten in Box 3 opgegeven worden. Netto heeft dit meestal niet veel gevolgen. De vordering die de uitlenende partij uit heeft staan tegenover de lenende partij, wordt opgeteld bij het vermogen. Het uitgeleende geld staat niet meer op de rekening van de uitlenende partij, dus dit maakt onder de streep nauwelijks iets uit.

Aan de andere kant ziet de situatie er net ietsjes anders uit. De lenende partij moet het geleende bedrag optellen bij zijn of haar vermogen in Box 3. De schuld wordt samengerekend met de overige schulden. Het totaalbedrag aan schulden dat boven de schuldendrempel valt (2021 & 2022: € 3200) mag vervolgens afgetrokken worden van het vermogen in Box 3.

Voor Box 3 geldt overigens, dat de peildatum 1 januari van het desbetreffende jaar is. Verstrek of ontvang je een lening in 2021? Dan heeft dat pas invloed op je belastingaangifte voor fiscaal jaar 2022. Mits je de lening in de tussentijd nog niet terugbetaald hebt, natuurlijk.

Onderhandse lening en een hypotheek?

Een onderhandse lening kan ook gebruikt worden om een hypotheek te financieren. In dit geval, lenen ouders, bijvoorbeeld, een bedrag uit aan hun kind. Alles wordt vastgelegd en er wordt een rente afgesproken. Voorts wordt meestal afgesproken dat de rente ieder jaar teruggeschonken wordt. Rentedragende leningen worden namelijk niet gezien als eigen kapitaal.

Een onderhandse lening is een alternatief voor wat ook wel de ‘jubelton’ genoemd wordt. Dit is een eenmalige belastingvrije schenking tot € 105.302 (2021) van ouders aan kinderen, waarvan minstens € 78.421 gebruikt moet worden voor het kopen van een eigen woning.

Zulke onderhandse leningen zijn natuurlijk nog precairder dan veel andere onderhandse leningen, omdat het om flinke bedragen kan gaan. Het is verstandig om dit soort overeenkomsten vast te leggen bij een notaris.

Samengevat – onderhandse leningen

Onderhandse leningen zijn een goed alternatief als de partijen een zeer sterk vertrouwen in elkaar hebben. Alsnog is het verstandig om alles schriftelijk vast te leggen. Als je dit niet doet, kan het problemen opleveren met het invorderen van bijvoorbeeld de rente. Als de lenende partij niet aan de betalingsverplichtingen voldoet, kan een procedure noodzakelijk zijn. Voor de belasting heeft een lening tegen marktconforme rentes onder de streep niet veel gevolgen.